ALLERGIC RHINITIS
नाकको एलर्जी कारण, लक्षण, र उपचार
ENT Healthcare
नाकको एलर्जी अर्थात Allergic Rhinitis, एक सामान्य अवस्था हो जसले विश्वव्यापी लाखौं मानिसहरूलाई असर गरेको छ। यसको व्यापकताको बावजुद, धेरै व्यक्तिहरूले एलर्जीक राइनाइटिस के हो, यसको कारण के हो, वा यसलाई कसरी प्रभावकारी रूपमा व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ भनेर पूर्ण रूपमा नबुझेको अवस्था देखिएको छ। यो ब्लगमा यस रोगका कारण, लक्षण, र उपचार बारे बुझाउन प्रयास गरिने छ।
एलर्जीक राइनाइटिस एलर्जी उत्प्रेरकहरू (Allergens)को कारणले गर्दा नाकको भित्री भागमा हुने सूजन हो। जब तपाईं ती उत्प्रेरकको सम्पर्कमा आउनुहुन्छ, तपाईंको प्रतिरक्षा प्रणालीले यसलाई हानिकारकको रूपमा पहिचान गर्छ र यसको विरुद्धमा रक्षा गर्न हिस्टामाइन (histamines) जस्ता रसायनहरू जारी गर्दछ र सम्बन्धित लक्षणहरू निम्त्याउँछ। यहाँ बुझ्नु पर्ने कुरा के हो भने, एलर्जी उत्प्रेरकहरूको सम्पर्कमा आउँदा, सबैलाई प्रतिकृया reaction हुन्छ भन्ने छैन, हरेक व्यक्ति पिछै उत्प्रेरकहरूको विरुद्धमा संवेदनशीलता फरक फरक हुन्छ। अर्थात तपाँई लाई कुनै खास तत्वमा एलर्जी हुन्छ भने, अर्को व्यक्तिलाई सोहि तत्वमा एलर्जी नहुन सक्छ।
कारणहरू Causes:
एलर्जीक राइनाइटिस को मुख्य कारण एलर्जी उत्प्रेरकहरूको संपर्क हो। सामान्य उत्प्रेरकहरू निम्न हुन सक्छन्:
- परागकण Pollens: रुख, घाँस र झारपातले हावामा परागकण छोड्छ, जसको संपर्कमा आउँदा लक्षणहरू उत्पन्न हुन सक्छ।
- धूलो कीरा Dust Mite: घरको धुलो (कार्पेट, कम्बल, ओछ्यान)मा पाइने साना कीराहरूले एलर्जी प्रतिक्रियाहरू उत्प्रेरित गर्न सक्छ।
- चिस्यान, मोल्ड, ढुसी Mold & Fungus: यी चिजहरुबाट निस्कने बीजाणुहरू Spores ले संवेदनशील व्यक्तिहरूमा लक्षणहरू निम्त्याउँछ।
- जनावर Pet dander: घरपालुवा जनावर, चरा, साङ्लो, मुसा आदि को रौं, छालाको फ्लेक्स, पिसाब वा र्याल मा पाइने प्रोटिनले एलर्जीको प्रतिक्रिया दिन सक्छ।
- कसै-कसैमा खाद्य वस्तुले एलर्जीको लक्षण निम्त्याउन सक्छ।
- अन्य कारकहरू, जस्तै वायु प्रदूषण, तंबाकूको धुवाँ, र कडा गन्धले लक्षणहरू बढाउन सक्छ।
लक्षणहरू Symptoms:
एलर्जिक राइनाइटिसका लक्षणहरू विभिन्न प्रकारका हुन्छन्:
- बारम्बार हाच्छिउँ लाग्ने।
- नाकबाट पानी बग्ने
- नाक बन्द हुने
- आँखा रसाउने, चिलाउने
- गला खुजली/खसखस हुने, सुख्खा खोकी लाग्ने
- थकान महसुस हुने
यी लक्षणहरू हल्का, मध्यम, वा गम्भीर हुन सक्छन् र उपचार नगरिएको खण्डमा दैनिक जीवनमा असर पार्न सक्छ।
निदान Diagnosis:
एलर्जिक राइनाइटिसको निदान गर्न निम्न विधिहरू प्रयोग गरिन्छ:
- चिकित्सक परामर्श: चिकित्सकले शारीरिक परीक्षण, लक्षणहरू र इतिहासको आधारमा एलर्जीको निदान गर्न सक्छन्।
- एलर्जी परीक्षण: Skin Prick Test छालामा विभिन्न एलर्जी उत्प्रेरकहरूसँगको प्रतिक्रिया जाँच गर्न सकिन्छ।
- रक्त परीक्षण: रक्त परीक्षणबाट विशिष्ट एलर्जीहरूका लागि IgE एन्टिबडीको स्तर, Vitamin D स्तर जाँच्न सकिन्छ।
जटिलताहरू Complications:
एलर्जी राइनाइटिसको उचित उपचार नगरिए निम्न जटिलताहरू निम्त्याउन सक्छ:
- नाक भित्र मासु पलाउने (Nasal Polyps)
- पिनास (Sinusitis)
- मध्य कानको संक्रमण (Otitis Media)
- दम रोग बढ्ने (Bronchial Asthma)
- काममा ध्यान दिन अप्ठ्यारो हुने (Problem in concentration)
- सुत्ने समस्या हुने (Difficulty in sleeping)
- चिडचिडापन हुने (Irritability)
उपचार Treatment:
- एलर्जीबाट जोगिनु Avoidance:
- के गर्दा लक्षणहरू बढ्छन्, याद गर्नुहोस्, एलर्जी उत्प्रेरकहरूबाट टाढा रहनु र सतर्क रहनुहोस्।
- धुलो, धुवाँ वाट जोगिनुहोस्, मास्क लगाउनुहोस्।
- घरमा घाम लाग्ने कोठामा बस्नुहोस्।
- चिसो, ओसिलो, ढुसी भएको ठाउँमा नबस्नुहोस्।
- कोठाको कार्पेट बारम्बार vaccum गर्नुहोस्।
- सिरक/तकिया खोल, तन्ना धोएर घाममा राम्ररी सुकाउनुहोस्।
- कोठा भित्र वोटविरुवा नराख्नुहोस्।
- घरवाट मुसा, सांग्ला हटाउने उपाय अपनाउनुहोस्।
- औषधी उपचार Medicines: एन्टीहिस्टामिन, डिकन्गेस्टेन्ट्स, र नाकमा प्रयोग गरिने स्टेरोइड स्प्रेहरू, डाक्टर संग परामर्श पछि मात्र प्रयोग गरिनु पर्दछ। ।
- इम्युनोथेरापी Immunotherapy: गम्भीर अवस्थामा, एलर्जी इम्युनोथेरापी (एलर्जी शटहरू) सिफारिस गर्न सकिन्छ। यस उपचारमा शरीरलाई बिस्तारै एलर्जी उत्प्रेरकहरूमा सहनशील बनाउदैं जान्छ।
- जीवनशैली परिर्वतन Lifestyle modification: धुम्रपान नगर्नु, सफा र स्वस्थ वातावरण कायम राख्नु।
निष्कर्ष Conclusion:
एलर्जिक राइनाइटिस एक सामान्य समस्या हो जसलाई सतर्कता र सही उपचारले व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ। यदि तपाईंलाई एलर्जिक राइनाइटिसको समस्या छ भने चिकित्सकको सल्लाह लिनु अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ। सही निदान र उपचारले तपाईंको जीवनस्तरलाई सुधार गर्न सकिन्छ।
स्वास्थ्य रहनुहोस्, स्वस्थ रहनुहोस् !
थप जानकारीको लागि वा हाम्रो क्लिनिकमा विशेषज्ञहरूसँग परामर्श गर्न, अपोइन्टमेन्टको लागि कृपया बटनमा क्लिक गर्नुहोस्: