Anjali Sah
Audiologist & Speech Pathologist
हाम्रो श्रवण प्रणालीमा बाहिरी कान, मध्य कान, भित्री कान र ध्वनिक तंत्रिका हुन्छन्। जब यी मध्ये कुनै एक भागले सहि तरिकाले काम गर्दैन, श्रवण ह्रास हुन्छ। श्रवण हानि हल्का (mild) देखि गहिरो (profound) सम्म हुनसक्छ।
श्रवण ह्रास चार प्रकारका हुन्छन्:
१. Sensoroneural
२. Conductive
३. Mixed (Sensoroneural + Conductive)
४. Auditory Neuropathy Spectrum Disorder (ANSD)
Sensoroneural Hearing Loss
सेन्सोरोन्युरल श्रवण ह्रासमा, भित्री कान (cochlea) वा ध्वनिक तंत्रिका (acoustic nerve) मा समस्या भएको हुन सक्दछ। यी संरचनाहरूमा क्षति, ठूलो आवाज, भाईरल संक्रमण रोग, ओटोटोक्सिक औषधिहरूको जोखिमका कारण हुन सक्छ, वा यो आनुवंशिकी वा वृद्ध उमेरका कारण हुन सक्दछ।
सेन्सोरोन्युरल श्रवण ह्रास धेरै जसो स्थायी हुन्छ, र उपचारमा श्रवण यन्त्र र कोक्लियर इम्प्लान्टको प्रयोग समावेश हुन्छ।
Conductive Hearing Loss
यो किसिमको श्रवण ह्रास तब हुन्छ जब कुनै कारणले आवाजलाई बाहिरी वा मध्य कानबाट र भित्री कानमा प्रबाह हुन बाट रोक्छ। कानमा कानेगुजी वा तरल पदार्थ जम्मा हुँदा, वा कानको पर्दा वा मध्य कानको हड्डी (ossicles) मा क्षति पुग्दा यो हुन सक्छ। अर्को कारण, जन्मजात दोष (birth defect – atresia, microtia)जसले ध्वनि तरंगहरूलाई कान भित्र प्रवेश गर्नबाट रोक्छ।
प्रवाहकीय श्रवण ह्रास उपचारका लागि विभिन्न विकल्पहरू छन्, जस्तै, संरचनात्मक असामान्यताहरू मर्मत गर्न शल्यक्रिया (Tympanoplasty, Otoplasty), अवरोधहरू हटाउने प्रक्रिया, वा श्रवण यन्त्रको सहायता Bone anchored hearing aid (BAHA)।
Mixed Hearing Loss
मिश्रितमा दुबै किसिमका श्रवण ह्रासबाट पीडित हुन सक्छ। मिश्रित श्रवण ह्रासले भित्री कान र बाहिरी वा मध्य कान दुवैलाई असर गर्छ, र यसले अझ गहिरो श्रवण हानि (profound hearing loss) निम्त्याउन सक्छ।
उपचारहरू श्रवण हानिको गम्भीरताको आधारमा भिन्न हुन्छन्, तर शल्यक्रिया प्रक्रियाको अतिरिक्त, श्रवण यन्त्र र कोक्लियर प्रत्यारोपण आवश्यक हुन सक्छ।
Auditory Neuropathy Spectrum Disorder (ANSD)
कहिलेकाहीँ ध्वनि सामान्य रूपमा कानमा प्रवेश गर्न र ध्वनिक तंत्रिकामा पुग्न सक्षम हुन्छ, तर मस्तिष्कमा ध्वनि प्रसारणमा समस्या हुन्छ। ANSD विभिन्न कारणले हुन सक्छ। केही अवस्थामा, भित्री कानको कपाल कोशिकाहरू (hair cells) क्षतिग्रस्त हुन्छन् र मस्तिष्कमा ध्वनि जानकारी सही रूपमा प्रसारण हुदैन। कहिलेकाहीँ आनुवंशिक उत्परिवर्तन (genetic mutation) वा श्रवण तंत्रिका(auditory nerve)मा हुने क्षतिले ANSD निम्त्याउन सक्छ।
ANSD भएका व्यक्तिहरूलाई श्रवण परीक्षण(Audiogram)मा सामान्य श्रवण संवेदनशीलता देखिन्छ, तर बोलेका शब्दहरू बुझ्न संघर्ष गर्न सक्छन्।
तपाईंको विशेषज्ञसँग कुरा गर्नुहोस्।
यदि तपाइँलाई श्रवणशक्तिमा कमी भएको शङ्का छ भने, जतिसक्दो चाँडो नाक कान घाँटी विशेषज्ञ वा अडियोलोजिस्टसँग परामर्श लिनु महत्त्वपूर्ण छ। तपाईंको विशेषज्ञ श्रवण हानिको प्रकारको निदान गर्न र उपचारको उचित रूप सिफारिस गर्न सक्षम हुन्छन्।
समयमै परामर्श लिई, चाडै डाइग्नोसिस् गर्न सके श्रवण ह्रास उपचार गर्न सकिन्छ र थप जटिलता वाट बच्न सकिन्छ।
Anjali Sah is a qualified Audiologist & Speech Pathologist at ENT Healthcare.
